Cività d’Antino en de Scandinavische schilders
- Ingrid
- 9 aug
- 4 minuten om te lezen
Op een uitstekende rotspunt, hoog boven de Valle Roveto, ligt het dorp Cività d’Antino, op de grens van Abruzzo en Lazio. De plek ademt geschiedenis: het was ooit een belangrijk centrum van de Volsci, daarna van de Marsi en later vestigden de Romeinen hier Antinum, een municipium dat strategisch uitkeek over de vallei. De antieke muren die je vanaf de provinciale weg ziet, herinneren aan deze verre tijdlagen. Eeuwen later kwam het dorp opnieuw tot leven, ditmaal door een onverwachte beslissing van een Deense kunstenaar op reis.
Het is juni 1883 als de Deense schilder Kristian Zahrtmann, op zoek naar rust, licht en inspiratie, in Cività d’Antino arriveert. Hij is er terechtgekomen via zijn model Ambrogio, die hem overtuigde niet naar het broeierige Sora af te reizen, maar in zijn geboortedorp verkoeling te zoeken. Die eerste zomer zou het begin betekenen van een opmerkelijke periode in de geschiedenis van het dorp.
Cività werd gedurende dertig jaar het zomeratelier van een groeiende groep Scandinavische kunstenaars, onder wie Peder Severin Krøyer, Joakim Skovgaard, Agnes Lunn, Anders Trulson en vele anderen. In totaal zouden zo'n negentig kunstenaars uit Denemarken, Noorwegen en Zweden hier schilderen. Ze zochten het Italiaanse licht, het eenvoudige leven, de ritmes van de seizoenen en de authenticiteit van het platteland. Hun werk documenteert het dagelijkse leven, de religieuze rituelen en de landschappen van de Abruzzen, vaak met een opmerkelijke aandacht voor detail en kleurgebruik die vooruitloopt op het expressionisme.
Scenes uit het dagelijks leven:
Portretten
Bijzondere gebeurtenissen v.l.n.r.: Terug van de jacht - een huwelijksstoet - Palmzondag. De foto's eronder laten zien hoe de achtergronden er nu uitzien.
Zahrtmann, die in Kopenhagen als invloedrijke leraar talloze jonge kunstenaars begeleidde, wist het dorp te transformeren tot een artistieke enclave. In 1902 werd hij tot ereburger van het dorp benoemd. In Casa Cerroni, de herberg waar hij logeerde, ontstond een levendige gemeenschap, waarvan de schilderijen nu te vinden zijn in musea in Kopenhagen, Stockholm, Oslo en elders. In Civita zelf herinnert onder meer de oude begraafplaats aan deze periode: daar liggen kunstenaars als Anders Trulson begraven, ver van huis, maar diep verbonden met deze plek.
Opmerkelijk is dat Cività d’Antino al voor Zahrtmanns tijd bezocht werd door buitenlandse reizigers, al keamen zij daar om andere redenen en waren zij niet allemaal zó enthousiast over het dorp en zijn omgeving als de latere bezoekers uit het verre noorden. In de 18e en 19e eeuw werd het dorp bezocht door o.a. de archeoloog Sir Richard Colt Hoare (1758–1838) en reiziger en schrijver Richard Keppel Craven (1779–1851). De Engelse illustrator en schrijver Edward Lear kwam er in 1843 en de beroemde 19e-eeuwse classicus Theodor Mommsen (1817-1903) verbleef er zelfs drie maanden, toen hij aan zijn 'Römische Geschichte' werkte. Al deze reizigers en onderzoekers verbleven in Palazzo Ferrante (zie de foto's hierboven). Zij waren daar te gast bij de eigenaar en zijn familie, die bekend stonden om hun gastvrijheid en interesse in de geschiedenis van het dorp: "... we found the proprietor, a Signor Ferrante, apparently accustomed to, and much pleased at, receiving strangers , whom he greeted with the cordiality of an old acquaintance." (Keppel Craven, Excursions in the Abruzzi, pag. 118)
Kristian Zahrtmann stond in aanzien bij de familie Ferrante, want zij gaven hem opdrachten om schilderingen in het Palazzo te maken. Zahrtman en zijn leerlingen verbleven echter zelf in Casa Cerroni, een warme, eenvoudige herberg waar de kunstenaars werden ontvangen als vrienden. In veel stukken komt naar voren dat de familie Cerroni de schilders onderdak en maaltijden gaf en zo de basis vormde voor een zomerse familieleven van de kolonie. In een brief aan Peder Severin Krøyer schreef Zahrtmann:
"We kijken ernaar uit u te mogen verwelkomen. De familie Cerroni en hun zoon Diomede verheugen zich op uw komst. Ik ben er zeker van dat u hen erg aardig zult vinden, net als iedereen die hen heeft ontmoet. Het is een zeer gastvrije familie."
V.l.n.r.: 1. Aan de lunchtafel in Cività d'Antino van Peder Severin Frøyer (1890). Te zien zijn onder anderen de schilder zelf en zijn vrouw (links) en Zahrtmann met een stuk watermeloen - 2. de Porta Flora, met rechts Casa Cerroni. Aan de muur hangen herdenkingsplakkaten - 3. Een spel. Binnen bij Casa Cerroni in Cività d'Antino van Kristian Zahrtmann (1911)
De liefde tussen de kunstenaars en het dorp kreeg een abrupt einde door de aardbeving van 1915 en de dood van Zahrtmann twee jaar later. Maar het artistieke erfgoed leeft voort. Dankzij het werk van de Italiaanse onderzoeker en schrijver Antonio Bini, die tientallen jaren documentatie verzamelde, is het verhaal van de Zahrtmannkolonie weer zichtbaar geworden. Hij spoorde vergeten schilderijen op, reisde naar Scandinavië om archieven te doorzoeken, en redde onder meer het graf van Trulson van de vergetelheid. Zijn boek 'Negli anni del sole e della luce. Civita d’Antino e la scuola artistica di Kristian Zahrtmann' (2021) biedt een rijk overzicht van deze bijzondere periode. In het boek zijn bijdragen opgenomen van Italiaanse en Deense auteurs, en het bevat zowel historisch onderzoek als persoonlijke getuigenissen. Bini laat zien hoe de band tussen Civita en het hoge noorden diepgaand en wederzijds was, en hoe het licht van de Abruzzen nog altijd doorwerkt in de Scandinavische schilderkunst.
Een tastbaar gevolg van die hernieuwde aandacht is de permanente tentoonstelling in het Imago Museum in Pescara. Daar is sinds enkele jaren een zaal gewijd aan de Scandinavische schilderskolonie in Abruzzo (klik hier voor meer informatie). In schilderijen van onder andere Agnes Lunn, P.S. Krøyer, Carl Budtz-Møller en natuurlijk Zahrtmann zelf zien we hoe Civita d'Antino en haar bewoners een inspiratiebron vormden. De tentoonstelling laat ook zien hoe het werk van deze kunstenaars resoneerde met dat van de School van Barbizon en andere Europese kunstenaarskolonies: op zoek naar het pure, het landelijke en het ongekunstelde.
Bronnen en bibliografie, o.m.
Antonio Bini, Negli anni del sole e della luce. Civita d’Antino e la scuola artistica di Kristian Zahrtmann, One Group Edizioni, L’Aquila, 2021
Margaret Stenhouse, "A Forgotten Artists’ Paradise", The Italian Insider
Imago Museum Pescara, zaal gewijd aan de Scandinavische schilders in Abruzzo
Edward Lear, Illustrated Excursions in Italy, 1846
Opmerkingen